Tổng hợp chi tiết về viêm đại tràng và phương pháp điều trị

Viêm đại tràng là gì?

Viêm đại tràng là tình trạng lớp niêm mạc bên trong của đại tràng bị viêm, sung huyết. Khi bị viêm đại tràng, người bệnh có thể cảm thấy đau bụng, khó chịu, sốt,… Chứng viêm đại tràng có thể diễn ra dưới dạng cấp tính hoặc mạn tính. Tình trạng cấp tính có xuất hiện đột ngột và nghiêm trọng. Trong khi đó, tình trạng viêm đại tràng mạn tính có thể tái phát nhiều lần trong thời gian dài, thậm chí suốt cả đời.

Viêm đại tràng có thể khiến người bệnh bị đau bụng, khó chịu

Dựa vào nguyên nhân và một số yếu tố khác, viêm đại tràng được chia thành nhiều loại khác nhau. Bao gồm:

• Viêm loét đại tràng: Là tình trạng viêm mạn tính tại niêm mạc của ruột già và trực tràng. Xuất hiện các vết loét và có thể phát triển trên niêm mạc đại tràng. Viêm loét đại tràng được xem là một tình trạng tự miễn dịch của cơ thể.
• Viêm đại tràng giả mạc: Ruột kết bị viêm do vi khuẩn C. difficile (Clostridioides difficile) phát triển quá mức. Thường xảy ra ở người bị mất cân bằng vi khuẩn đường ruột hoặc hệ thống miễn dịch bị suy yếu.
• Viêm đại tràng vi thể: Là tình trạng hệ thống miễn dịch bị trục trặc, gây ra viêm nhiễm ở niêm mạc đại tràng. Theo thống kê, tỷ lệ phụ nữ mắc bệnh viêm đại tràng vi thể cao hơn nam giới. Ngoài ra, người ở độ tuổi 50 - 70 cũng có nguy cơ bị bệnh cao hơn.
• Viêm đại tràng do thiếu máu cục bộ: Xảy ra khi lưu lượng máu đến ruột kết bị giảm và gây viêm. Xảy ra ở người lớn tuổi có bệnh tim mạch tiềm ẩn nhiều hơn so với người trẻ.
• Cytomegalovirus viêm đại tràng: Là tình trạng viêm do virus Cytomegalovirus (CMV), một loại virus thuộc họ herpes ở người gây ra. Loại viêm đại tràng này thường xảy ra ở những người có hệ miễn dịch bị ức chế hoặc suy giảm.
• Viêm đại tràng dị ứng ở trẻ sơ sinh: Xảy ra khi hệ thống miễn dịch của trẻ sơ sinh phản ứng quá mức với protein có trong sữa bò hoặc các chất dị ứng khác. Phản ứng này sẽ dẫn đến tình trạng viêm trong đại tràng. Theo thống kê từ Bệnh viện nhi Boston (Mỹ), tình trạng này ảnh hưởng đến 2 – 3% tổng số trẻ sơ sinh tại đây.

Một số loại viêm đại tràng có thể gặp

Nguyên nhân gây viêm đại tràng

Tùy thuộc vào từng loại viêm đại tràng, nguyên nhân gây bệnh có thể khác nhau. Tuy nhiên sẽ gồm những nguyên nhân chính như sau:

Viêm do nhiễm trùng

Viêm đại tràng do nhiễm trùng thường xuất phát từ việc người bệnh bị virus, vi khuẩn, các loại ký sinh trùng xâm nhập vào cơ thể. Ví dụ như:

• Các loại virus, vi khuẩn như Shigella, E Coli, Salmonella và Campylobacter,… Hầu hết người bệnh sẽ bị nhiễm các yếu tố này qua thực phẩm.
• Các ký sinh trùng như giardia, entamoeba histolytica,… xâm nhập khi người bệnh sử dụng nguồn nước đã bị nhiễm bệnh.
• Vi khuẩn Clostridium difficile gây viêm đại tràng giả mạc, thường gặp ở người vừa sử dụng thuốc kháng sinh, hóa trị hoặc mắc bệnh Crohn.

Viêm do thiếu máu cục bộ

Khi các động mạch cung cấp máu đến đại tràng bị thu hẹp do xơ vữa động mạch, đại tràng sẽ bị mất nguồn cung cấp máu và gây viêm tại đây. Ngoài ra, một số lý do cơ học khác như phình đại tràng, xoắn ruột,… cũng có thể là nguyên nhân gây thiếu máu tại khu vực này.

Sự xuất hiện của các cục máu đông cũng có thể làm tắc nghẽn động mạch, giảm lưu lượng máu đến ruột, hệ tiêu hóa, trong đó có đại tràng. Nguyên nhân này thường xảy ra ở những người bị rối loạn nhịp tim, rung tâm nhĩ,...

Nguyên nhân do bệnh viêm ruột (IBD)

Có 2 bệnh viêm ruột chính là viêm loét đại tràng và bệnh Crohn. Trong đó:

Viêm loét đại tràng: Là một bệnh tự miễn, hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công ngược lại vào đại tràng và gây viêm tại đây. Tình trạng này sẽ bắt đầu từ trực tràng và sau đó lan dần ra khắp đại tràng.

Bệnh Crohn: Có thể liên quan đến bất kỳ phần nào của đường tiêu hóa, từ miệng cho đến đại tràng, hậu môn. Đặc điểm của bệnh Crohn là các vùng bị viêm sẽ xen kẽ với những vùng mô khỏe mạnh.

Viêm đại tràng có thể xuất phát từ các bệnh viêm ruột (IBD)

Một số nguyên nhân khác

• Do hóa chất thấm vào ruột kết gây viêm, tổn thương.
• Do sử dụng một số thuốc như thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), mycophenolate, axit retinoic, ipilimumab,…
• Viêm đại tràng thứ phát sau xạ trị vùng chậu ở những người bị ung thư tiết niệu, phụ khoa, trực tràng hoặc do bị bệnh lao.

>>>Xem thêm: Những điều cần biết về thuốc No-spa điều trị co thắt đại tràng

Xác định viêm đại tràng như thế nào?

Để xác định viêm đại tràng, bác sĩ sẽ dựa vào những triệu chứng lâm sàng của người bệnh. Và kết hợp thêm các phương pháp xét nghiệm cận lâm sàng để chẩn đoán chính xác hơn.

Dựa vào dấu hiệu viêm đại tràng

Dấu hiệu của viêm đại tràng sẽ tùy thuộc vào từng loại viêm khác nhau. Tuy nhiên, nhìn chung sẽ có những biểu hiện như sau:

Dấu hiệu thường gặp

• Đau bụng từ nhẹ đến nặng, có thể đau đột ngột hoặc dai dẳng kéo dài, chướng bụng. Đối với tình trạng viêm cấp tính, cơn đau quặn thắt có thể xuất hiện ở bụng dưới hoặc chạy dọc theo khung đại tràng.
• Tiêu chảy bình thường hoặc có kèm mủ, máu trong phân. Có thể tiêu chảy nhiều lần trong ngày.
• Mệt mỏi, mất cảm giác ngon miệng, giảm cân bất thường.
• Nghiêm trọng hơn người bệnh có thể xuất hiện cảm giác khó thở, sốt, tim đập nhanh hoặc không đều.

Triệu chứng không điển hình

• Viêm khớp, da đỏ, sưng tấy hoặc bị kích ứng.
• Mắt đỏ ngầu.
• Xuất hiện các vết loét trên da, loét miệng.

Dựa vào các chẩn đoán cận lâm sàng

Những phương pháp chẩn đoán viêm đại tràng thường được sử dụng như sau:

Thực hiện các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm: Bao gồm xét nghiệm công thức máu hoàn chỉnh (CBC), xét nghiệm nồng độ natri, kali trong máu, đo nồng độ nitơ trong urea BUN, creatinine, đo tốc độ lắng hồng cầu (ESR), xét nghiệm C Reactive protein (CRP), xét nghiệm mẫu phân,… Những xét nghiệm này được thực hiện để tìm ra nguyên nhân gây viêm là gì?

Xét nghiệm công thức máu được thực hiện để tìm nguyên nhân viêm đại tràng

Nội soi đại tràng: Nếu không có nguyên nhân cụ thể, bác sĩ sẽ thực hiện nội soi để kiểm tra toàn bộ chiều dài của đại tràng. Đây là một biện pháp tầm soát ung thư cần thiết, đặc biệt với người bệnh có xuất hiện máu trong phân.

Chẩn đoán bằng hình ảnh: Bao gồm các phương pháp như chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp X-quang, chụp CT Scan, siêu âm, thụt bari,… giúp xác định chính xác vị trí, mức độ tổn thương.

Viêm đại tràng có nguy hiểm không?

Viêm đại tràng có thể trở nên nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Lúc này, tình trạng viêm có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng như sau:

• Megacolon độc hại: Là tình trạng sưng tấy đại tràng và có thể khiến nó bị vỡ dẫn đến tử vong. Theo thống kê, biến chứng này xảy ra ở 10% người bị viêm đại tràng và có tỷ lệ tử vong chung lên đến 19%. Đặc biệt, ở những người bị viêm loét đại tràng, viêm đại tràng giả mạc, tình trạng biến chứng thành Megacolon độc hại có thể lên đến 60%.
• Thủng ruột: Đây là biến chứng có thể đe dọa tính mạng. Khi thủng ruột xảy ra, vi khuẩn từ đây sẽ xâm nhập vào ổ bụng, gây nhiễm trùng hay được gọi là viêm phúc mạc.
• Hội chứng Guillain – Barre: Là tình trạng viêm tự miễn ở nhiều dây thần kinh gây ra tổn thương rễ thần kinh hủy myelin. Tình trạng cấp tính tiến triển nhanh và có thể gây mất cảm giác, yếu cơ.
• Viêm đường mật xơ cứng nguyên phát: Là biến chứng nghiêm trọng có thể làm sưng tấy, hỏng đường mật, cuối cùng có thể gây tổn thương đến gan, suy gan.
• Ung thư đại trực tràng: Khoảng 5 – 8% trường hợp bị viêm loét đại tràng chuyển thành ung thư đại trực tràng và đây được đánh giá là một biến chứng nặng của bệnh lý này.
• Một số biến chứng khác: Hội chứng tan máu ure huyết, tắc ruột, rò rỉ, áp xe ruột, áp xe vùng chậu, bệnh não, co giật.

Một số biến chứng có thể gặp của viêm đại tràng

Điều trị viêm đại tràng như thế nào?

Cách chữa viêm đại tràng tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và tình trạng thể chất chung của người mắc. Thông thường, các bác sĩ sẽ tập trung vào làm giảm các triệu chứng, thực hiện biện pháp duy trì đủ nước, kiểm soát cơn đau cho người bệnh. Cụ thể sẽ gồm những biện pháp điều trị như sau:

Sử dụng thuốc trị viêm đại tràng

Các loại thuốc khác nhau sẽ được bác sĩ kê đơn để kiểm soát các triệu chứng do viêm đại tràng gây ra. Ví dụ như một số loại thuốc sau đây:

• Thuốc chống viêm điều trị sưng, đau như nhóm corticosteroid, 5-aminosalicylate,…
• Thuốc ức chế hệ thống miễn dịch như tofacitinib, cyclosporine, azathioprine,…
• Thuốc sinh học như adalimumab, infliximab, ustekinumab,…
• Thuốc kháng sinh điều trị nhiễm trùng như axit quinolinic, metronidazole, vancomycin,…
• Thuốc chống tiêu chảy như bismuth subsalicylate, cholestyramine,  budesonide,…
• Một số loại thuốc khác như: Thuốc chống co thắt, giảm đau và các loại thuốc/viên uống bổ sung sự thiếu hụt dinh dưỡng.

Phẫu thuật chữa viêm đại tràng

Ngoài sử dụng thuốc, người bệnh có thể được điều trị viêm đại tràng bằng phẫu thuật. Tùy vào mức độ viêm, người bệnh có thể phải cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ đại tràng, trực tràng.

Phẫu thuật chỉ được lựa chọn khi những phương pháp khác không đáp ứng điều trị. Bao gồm những phẫu thuật như:

• Nối hồi tràng – nối hậu môn (IPAA).
• Cắt bỏ một phần tử cung trong đó có trực tràng/đại tràng cần cắt bỏ.
• Cắt hồi tràng, trong đó hồi tràng được nối với bụng tạo thành một lỗ thoát khí khác để cho chất thải được ra khỏi cơ thể.
• Cắt hồi tràng lục địa, trong đó phần cuối của hồi tràng sẽ được bảo vệ bên trong ổ bụng.

Phẫu thuật được thực hiện khi viêm đại tràng chuyển thành biến chứng nguy hiểm

>>>Xem thêm: Cách sử dụng thuốc kháng sinh Ciprofloxacin điều trị nhiễm trùng

Cải thiện và phòng ngừa bằng lối sống

Ngoài những phương pháp điều trị trên, người bệnh cần kết hợp thêm chế độ ăn uống, lối sống sinh hoạt hàng ngày để giúp cải thiện được bệnh. Ngoài ra, những yếu tố này cũng sẽ hỗ trợ phòng ngừa bệnh tiến triển nặng hơn. Bao gồm:

Viêm đại tràng nên ăn gì?

Một chế độ ăn ưu tiên các loại thức ăn lỏng sẽ giúp hỗ trợ điều trị tiêu chảy do viêm đại tràng. Ngoài ra, khi chế biến thức ăn theo dạng lỏng cũng giúp cơ thể hấp thu tốt hơn, từ đó giúp đại tràng được nghỉ ngơi nhiều hơn.

Thực phẩm dạng lỏng cũng giúp cơ thể được bù nước tốt hơn. Về nhóm thực phẩm nên ăn, người bị viêm đại tràng có thể lựa chọn những loại sau:

• Các loại thực phẩm dễ tiêu hóa giúp đại tràng hấp thu dinh dưỡng nhanh như khoai loang, ngũ cốc, khoai tây,…
• Thực phẩm giàu đạm như đậu phụ, thịt nạc, cá,… giúp cung cấp đủ khoáng chất cần thiết để các tổn thương tại niêm mạc nhanh phục hồi.
• Các loại thực phẩm giàu omega 3 như cá, hạt lanh, quả óc chó giúp hỗ trợ giảm các triệu chứng bệnh.
• Bổ sung các loại trái cây, rau xanh để cung cấp vitamin, giúp cơ thể tăng sức đề kháng, hỗ trợ làm lành tổn thương tại đại tràng.
• Bổ sung thêm các loại probiotic có lợi cho đường ruột, thường sẽ có nhiều trong các loại sữa chua không đường, ít đường. Nhóm thực phẩm này sẽ giúp tăng cường hệ miễn dịch của cơ thể, đường ruột trong đó có đại tràng được khỏe mạnh hơn.

Viêm đại tràng kiêng ăn gì?

Tùy thuộc vào nguyên nhân, người bệnh sẽ được bác sĩ hướng dẫn cụ thể nên kiêng những loại thực phẩm nào. Tổ chức Crohn's & Colitis của Mỹ cũng khuyến cáo người bệnh viêm đại tràng nên tránh một số đồ ăn như sau:

• Đồ ăn chiên rán, nhiều dầu mỡ, những thực phẩm này có thể làm người bệnh bị đầy hơi, khó chịu.
• Các loại sữa hoặc chế phẩm từ sữa vì có chứa nhiều đường lactose, chất béo gây khó tiêu hóa, tiêu chảy.
• Một số loại thực phẩm giàu chất xơ như hạt, quả hạch, ngô, rau có màu xanh đậm… Các chất xơ có thể cọ xát vào các vết viêm loét ở đại tràng khiến tình trạng viêm trầm trọng hơn.
• Hạn chế các chất kích thích như bia, rượu, trà, cafe,… Các loại thực phẩm này có thể khiến người bệnh khó kiểm soát các triệu chứng, tình trạng viêm cũng sẽ có xu hướng trầm trọng hơn.
• Thực phẩm có tính cay nóng hoặc các loại gia vị tương tự như tiêu, ớt,…
• Các loại đồ ăn có nhiều đường sẽ gây ra tiêu chảy, ợ nóng, chướng bụng,…
• Hải sản chưa được chế biến chín, nấu kỹ.

Người mắc bệnh viêm đại tràng nên hạn chế đồ ăn chiên rán, cay nóng

Sinh hoạt và lối sống hàng ngày

Ngoài chế độ ăn uống, người bệnh cũng cần lưu ý thêm những vấn đề sau đây trong sinh hoạt, lối sống hàng ngày của mình. Bao gồm:

• Thường xuyên ghi nhật ký ăn uống, mức độ tăng giảm triệu chứng để điều chỉnh phù hợp.
• Ăn uống điều độ, đúng bữa, đúng giờ, không nên để đói khi nào ăn khi đó. Không ăn quá no khiến căng tức bụng và tạo áp lực lên hệ tiêu hóa. Ăn chậm, nhai kỹ để giúp đại tràng giảm bớt gánh nặng.
• Uống đủ nước. Nên uống nước vào sáng sớm, một giờ trước khi ăn, lúc mới ngủ dậy sẽ giúp đại tràng hoạt động tốt hơn.
• Nên tăng mức độ vận động hàng ngày nếu có thể.
• Thực hiện các biện pháp giúp giảm căng thẳng như yoga, thiền, ngủ đủ giấc,…
• Sử dụng thuốc điều trị theo đúng quy định, không dùng thiếu, quá liều hoặc tự ý ngưng sử dụng khi chưa có sự đồng ý của bác sĩ.

Lời khuyên từ dược sĩ về trị viêm đại tràng

Các loại thuốc điều trị viêm đại tràng hiện nay thường chỉ giúp giảm các triệu chứng mà ít có tác dụng vào nguyên nhân gốc rễ gây bệnh. Bởi vậy, bệnh tái phát thường xuyên, người bệnh buộc phải sử dụng thuốc trong thời gian dài sẽ dễ bị đau dạ dày, dị ứng, kháng thuốc.

Để kiểm soát bệnh tốt hơn, phòng ngừa biến chứng, tăng cường được hệ miễn dịch của đại tràng, ngoài dùng thuốc theo hướng dẫn, bạn nên kết hợp các phương pháp khác. Trong đó, sử dụng các loại thảo dược có thành phần là kháng sinh từ thực vật đang được ưu tiên lựa chọn. Bao gồm:

• Thảo dược hỗ trợ cải thiện viêm đại tràng: Sử quân tử, bạch truật, hoàng cầm, mộc hương có tác dụng giúp trị giun sán, sát khuẩn - căn nguyên phổ biến gây bệnh viêm đại tràng.
• ImmunebioV (vách tế bào Lactobacillus rhamnosus): Là thành phần được các nhà khoa học nghiên cứu và cho ra kết quả có thể giúp điều hòa hệ miễn dịch tốt hơn nhiều lần so với các vi khuẩn sống.

Khi sử dụng các kháng sinh có nguồn gốc thực vật, thành niêm mạc sẽ được tăng cường miễn dịch tốt hơn. Ngoài ra, sự phối hợp này cũng sẽ hỗ trợ giảm các triệu chứng của viêm đại tràng như đau bụng, khó tiêu, tiêu chảy, táo bón. Từ đó giúp phục hồi được niêm mạc bị tổn thương và ngăn ngừa tình trạng viêm tái phát.

Một số loại thảo dược, kháng sinh từ thực vật tốt cho viêm đại tràng

Trên đây là những thông tin tham khảo về bệnh viêm đại tràng. Bệnh có thể mang lại nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Do đó, nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào được nhắc đến ở trên, hãy liên hệ ngay cho bác sĩ để được thăm khám. Nếu còn những thắc mắc khác liên quan đến viêm đại tràng, vui lòng để lại bình luận dưới bài viết, đội ngũ chuyên gia sẽ giải đáp giúp bạn.

>>>Xem thêm: Tóm tắt 4 điều bạn cần lưu ý về Mesalazine trị loét đại tràng

Tài liệu tham khảo:

https://www.healthline.com/health/colitis#risk-factors

https://www.medicinenet.com/colitis/article.htm

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK541037/