Các loại u nang buồng trứng

Phần lớn các khối u ở buồng trứng là lành tính, chủ yếu là u nang. Bản thân chúng không gây nguy hiểm, nhưng nếu xảy ra biến chứng, tính mạng người bệnh có thể bị đe dọa.

U nang buồng trứng được chia làm hai loại: cơ năng và thực thể.
U nang cơ năng có nguồn gốc từ các nang noãn (thường gọi là trứng) do rối loạn sinh lý trong quá trình phát triển (chứ không phải do những tổn thương thực thể của buồng trứng). Chúng chỉ tồn tại trong một thời gian nhất định rồi biến mất. Có 3 loại u cơ năng:
- Nang bọc noãn: Là nang noãn đã phát triển và trưởng thành (chín) nhưng không phóng noãn (rụng trứng) được.
- Nang hoàng thể: Bình thường sau khi phóng noãn, các tế bào hạt của nang noãn tiết progesteron tạo thành hoàng thể. Nó phát triển đến cực đại vào khoảng ngày thứ 21 đến 23 của vòng kinh, thoái triển dần rồi teo đi để trở thành một đám thoái hóa màu vàng nên được gọi là thể vàng. Nhưng có khi hoàng thể không không teo đi mà phát triển mạnh thành một nang mỏng chứa đầy dịch bên trong.

- Nang hoàng tuyến: Các nang bọc noãn bị kích thích quá mức nên không phóng noãn mà bị hoàng thể hóa. Đây là loại nang cơ năng ít gặp nhất, thường gặp trong chửa trứng.

Ảnh minh họa.

Biến chứng hay gặp của u cơ năng là vỡ nang. Do vỏ mỏng nên nang dễ vỡ khi thăm khám hoặc có áp lực đè mạnh lên bụng. Nếu vỏ nang có mạch máu bị tổn thương thì sẽ gây chảy máu, bệnh cảnh giống như chửa ngoài tử cung vỡ và phải mổ cấp cứu. Chảy máu trong nang cũng là biến chứng thường gặp và làm cho bệnh nhân đau bụng; mức độ đau phụ thuộc vào tình trạng chảy máu nhiều hay ít. Một biến chứng khác là xoắn nang, xảy ra khi cuống nang dài, nang di chuyển và bị xoắn.
Về điều trị, đối với những nang bọc noãn và nang hoàng thể, cần theo dõi 2-3 tháng. Sau đó, nếu khối u vẫn tồn tại thì nên mổ. Trong thời gian theo dõi, có thể dùng thuốc tránh thai để buồng trứng nghỉ ngơi, không chịu sự kích thích của tuyến yên, nang sẽ tự thoái triển. Với nang hoàng tuyến, phải điều trị bệnh chính là chửa trứng hoặc u nguyên bào nuôi.
U nang thực thể xuất hiện từ những tổn thương nhu mô bình thường của buồng trứng. Nó tiến triển âm thầm, kéo dài trong nhiều năm và được chia làm ba loại:
- U nang nước: Là một túi chứa nước có cuống dài, vỏ mỏng, di động, mặt ngoài trơn nhẵn, bên trong chứa dịch trong, đôi khi có nhiều thùy. Vỏ nang thường trơn nhẵn và mỏng nên dễ vỡ. Mặt trong của vỏ nang thường nhẵn, đôi khi có những nhú nhỏ (chúng có thể xuất hiện ở mặt ngoài của nang. Nang có nhú là rất dễ bị ung thư hóa, số lượng nhú càng nhiều thì nguy cơ ung thư hóa càng cao. Đôi khi dịch trong nang màu nâu, đó là do chảy máu trong nang.
- U nang nhầy: Là loại khối u có vỏ dày hơn, màu trắng hoặc trắng ngà, có cấu trúc giống như da. Trong nang có chất dịch nhầy trong và vách ngăn chia khối u thành nhiều thùy nhỏ. U nang nhầy rất thường gặp, kích thước thay đổi từ vài trăm gam tới hàng chục kilôgam, có thể dính vào các tạng xung quanh. Mức độ ung thư hóa rất thấp. Nếu khối u vỡ hoặc tế bào khối u xâm nhập ổ bụng, chúng sẽ tiết các chất nhầy gây bệnh nhầy dính phúc mạc.
- U nang bì: Có thể gặp ở trẻ em, vị thành niên, phụ nữ tuổi sinh đẻ và người già. Vỏ khối u dày, trơn láng, có lẫn những sợi cơ. Kích thước u thường không lớn, đường kính dưới 10 cm, nhưng nặng nên dễ gây xoắn. U thường xuất hiện một bên, nhưng có khi ở cả hai bên. Trong nang chứa các tổ chức của da đã biệt hóa cao như lông, tóc, móng, răng, chất bã đậu; cũng có thể thấy các tổ chức của xương, sụn hoặc một chất trắng như não, thần kinh.
U nang thực thể buồng trứng phát triển âm thầm, lặng lẽ gần như không có triệu chứng, chỉ được phát hiện một cách tình cờ như khám sức khỏe định kỳ hay siêu âm bụng. Cũng có khi nó biểu hiện là một bệnh cảnh cấp cứu ngoại khoa ở bụng (do xoắn cuống nang, hoặc u chèn ép gây đau, bí trung đại tiện). Thông thường người bệnh chỉ phát hiện được khi khối u đã lớn.
Biến chứng thường gặp là xoắn cuống nang, hay xảy ra khi u có cuống dài, đường kính khoảng 8-10 cm. Vì khối u nhỏ, lại có cuống dài nên dễ di động và bị xoắn. Dễ xoắn nhất là u nang bì. Nếu được chẩn đoán sớm và xử trí kịp thời, tiên lượng sẽ tốt. Nếu muộn, khối u vỡ hoặc hoại tử, bệnh nhân có nguy cơ tử vong.
Vỡ nang là biến chứng ít gặp, thường xảy ra với u nang nước do có vỏ mỏng. Đây là hậu quả của xoắn cuống nang mà không được cấp cứu kịp thời, thăm khám thô bạo hoặc chấn thương ở vùng bụng; cũng có thể gặp sau giao hợp.
Các khối u trên có thể gây vô sinh, sẩy thai, đẻ non, gây đẻ khó. Chúng có khả năng chuyển thành ung thư.
Cách điều trị là mổ cắt bỏ u càng sớm càng tốt để tránh các biến chứng. Để phòng ung thư hóa, bệnh nhân phải tái khám theo hẹn của bác sĩ sau phẫu thuật.