Tổng hợp tất cả thông tin về vô sinh ở nữ giới và nam giới

Khái niệm về vô sinh là gì?

Vô sinh được định nghĩa là tình trạng không thể thụ thai sau một năm quan hệ tình dục thường xuyên mà không có biện pháp bảo vệ nào. Tại Hoa Kỳ, có khoảng 10 – 15% các cặp vợ chồng bị tình trạng vô sinh. Người ta chia vô sinh thành 2 loại là:

• Vô sinh nguyên phát: Xác định khi một cặp vợ chồng không thể thụ thai sang ít nhất 1 năm cố gắng.
• Vô sinh thứ phát: Đã từng một lần mang thai, muốn tiếp tục sinh con nhưng không thể thụ thai trong lần tiếp theo.

Theo WHO (Tổ chức Y tế Thế giới), vô sinh có thể ảnh hưởng đến hàng triệu người trong độ tuổi sinh sản. Ước tính của tổ chức này cho thấy, có khoảng 48 triệu cặp vợ chồng, 186 triệu cá nhân đang gặp tình trạng vô sinh trên toàn cầu.

Vô sinh không phải là vấn đề chỉ gặp ở nữ giới, nó còn xảy ra với nam giới. Thống kê khác từ CDC Hoa Kỳ (Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh) cho biết, trong tổng số các cặp vợ chồng vô sinh, có đến 35% nguyên nhân xuất phát đồng thời từ cả nam và nữ giới. Trong đó có khoảng 8% nguyên nhân đến từ nam giới quyết định đến vấn đề vô sinh.

Vô sinh được xác định khi bạn không thể có con sau 1 năm quan hệ thường xuyên

Dấu hiệu về vô sinh như thế nào?

Triệu chứng chính của vô sinh là tình trạng không thể có thai dù bạn và vợ/chồng đã phát sinh quan hệ tình dục thường xuyên, không sử dụng bất kỳ biện pháp bảo vệ nào. Ngoài ra, sẽ có thêm các dấu hiệu vô sinh khác biệt ở nữ giới và nam giới. Cụ thể như sau:

Những dấu hiệu vô sinh ở nữ giới

Sự thay đổi về chu kỳ kinh nguyệt, rụng trứng là những triệu chứng về vô sinh ở nữ giới. Bao gồm:

• Kinh nguyệt bất thường, có thể chảy máu nhiều hơn hoặc ít hơn so với các chu kỳ khác.
• Kinh nguyệt không đều, số ngày giữa mỗi chu kỳ kinh nguyệt hàng tháng bị thay đổi.
• Tắc kinh, không có kinh nguyệt hoặc kinh nguyệt bị dừng đột ngột.
• Đau lưng, đau vùng chậu, chuột rút, đau bụng dữ dội mỗi kỳ kinh nguyệt.
• Một số dấu hiệu liên quan đến nội tiết: Da thay đổi, xuất hiện nhiều mụn trứng cá, mọc lông sẫm màu trên ngực, môi, cằm. Rụng tóc hoặc cảm giác tóc mỏng đi nhiều. Tăng cân không rõ lý do.
• Xuất hiện một số rối loạn khác: Tiết dịch màu trắng từ núm vú (không liên quan đến việc cho con bú), giảm ham muốn, đau khi quan hệ tình dục.

Những dấu hiệu vô sinh ở nam giới

Khác với nữ giới, những dấu hiệu vô sinh nam thường không rõ ràng và dễ bị bỏ qua. Một số sự khác biệt có thể xảy ra do vô sinh ở nam giới như:

• Ảnh hưởng đến sự phát triển của tóc.
• Thay đổi ham muốn tình dục.
• Xuất hiện các vấn đề bất thường về cương cứng, xuất tinh.
• Thay đổi ham muốn tình dục.
• Đau, nổi hạch, sưng ở tinh hoàn, tinh hoàn bị nhỏ và săn chắc hơn.

Giảm ham muốn là một trong các dấu hiệu vô sinh

Nếu bạn đang cố gắng có con trong vòng ít nhất 1 năm và xuất hiện thêm những triệu chứng ở trên, hãy đi khám càng sớm càng tốt. Bác sĩ sẽ thực hiện một số kiểm tra, chẩn đoán để có thể xác định chính xác tình trạng sinh sản của bạn. Hãy đi cùng với vợ/chồng để có thể tìm được nguyên nhân cụ thể hơn.

Chẩn đoán, kiểm tra vô sinh

Trước khi thực hiện các phương pháp chẩn đoán, bác sĩ sẽ tìm hiểu qua về thói quen tình dục của bạn. Do đó, bạn có thể chuẩn bị trước những thông tin này để giúp quá trình thăm khám diễn ra nhanh hơn. Phương pháp kiểm tra sẽ được thực hiện khác nhau tùy thuộc vào việc bạn là nam hay nữ giới, cụ thể như sau:

Đối với nam giới:

• Phân tích tinh dịch: Có thể thực hiện thông qua lấy mẫu tinh dịch hoặc xét nghiệm nước tiểu.
• Thử nghiệm nội tiết tố: Thực hiện xét nghiệm máu để xác định mức độ testosterone, các kích thích tố khác.
• Xét nghiệm di truyền.
• Sinh thiết tinh hoàn.
• Chẩn đoán qua hình ảnh: Ví dụ như chụp MRI não, siêu âm bìu/trực tràng, hình ảnh ống dẫn tinh,…

Đối với nữ giới:

Thử nghiệm rụng trứng: Thông qua xét nghiệm máu để đo nồng độ hormone, từ đó xác định bạn có đang rụng trứng hay không.

• Chụp siêu âm tử cung (X-quang cản quang).
• Kiểm tra dự trữ buồng trứng.
• Kiểm tra các hormone khác.
• Xét nghiệm hình ảnh.
• Ngoài ra có thể nội soi tử cung, nội soi ổ bụng nếu cần thiết.

Siêu âm sẽ được thực hiện để chẩn đoán bạn có bị vô sinh hay không?

Nguyên nhân vô sinh do đâu?

Có nhiều yếu tố gây ra vô sinh, tuy nhiên không phải trường hợp nào cũng xác định được nguyên nhân rõ ràng. Trang Nhs.uk cho biết, cứ 4 cặp vô sinh sẽ có 1 cặp không thể xác định được nguyên nhân chính xác.

Ngoài ra, nguyên nhân gây vô sinh hiếm muộn ở nam giới và nữ giới cũng sẽ khác nhau. Cụ thể như sau:

Nguyên nhân vô sinh nữ giới

Ở nữ giới, vô sinh có thể xuất phát từ những lý do sau đây:

Rối loạn rụng trứng: Quá trình giải phóng trứng tại buồng trứng bị rối loạn. Một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), các vấn đề liên quan đến tuyến giáp (bao gồm cả tuyến giáp hoạt động quá mức hoặc kém), suy buồng trứng sớm trước tuổi 40.

Sẹo do phẫu thuật: Khi thực hiện các phẫu thuật tại vùng chậu có thể gây ra tổn thương, tạo thành sẹo ở ống dẫn trứng. Hoặc phẫu thuật cổ tử cung gây sẹo, làm ngắn cổ tử cung cũng ảnh hưởng đến quá trình thụ thai.

Vấn đề liên quan chất nhầy cổ tử cung: Trong quá trình rụng trứng, chất nhầy được sản xuất để khiến cổ tử cung mỏng hơn, tinh trùng có thể di chuyển vào buồng trứng dễ dàng. Tuy nhiên, nếu xuất hiện vấn đề bất thường với các chất nhầy này, bạn có thể khó thụ thai hơn.

U xơ tử cung: Các u xơ (không phải ung thư) cũng có thể gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Trong một số trường hợp, các khối u ngăn cản trứng đã được thụ tinh bám vào tử cung, từ đó làm tắc ống dẫn trứng.

Lạc nội mạc tử cung: Là tình trạng các mảng nhỏ của niêm mạc tử cung phát triển ở những nơi khác, trong đó có buồng trứng. Điều này khiến cho buồng trứng/ống dẫn trứng bị hỏng và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

Các bệnh lý viêm vùng chậu (PID): Là tình trạng nhiễm trùng ở đường sinh dục trên, bao gồm các bộ phận ống dẫn trứng, buồng trứng, tử cung. PID sẽ làm tổn thương, gây ra sẹo ở ống dẫn khiến trứng không thể di chuyển xuống tử cung.

Một số nguyên nhân gây vô sinh ở nữ giới

Tác dụng phụ của một số loại thuốc: Ví dụ như thuốc chống viêm không Steroid (NSAID), thuốc an thần kinh, thuốc chống loạn thần, thuốc chống phù nề spironolactone,… Các loại thuốc sử dụng trong hóa trị ung thư cũng có thể làm suy buồng trứng và khiến nó không thể hoạt động như bình thường.

Nguyên nhân vô sinh ở nam giới

Một số nguyên nhân gây vô sinh phổ biến ở nam giới có thể kể đến như:

Chất lượng tinh trùng kém: Thường xuất phát từ tinh hoàn không bình thường hoặc các vấn đề sức khỏe như tiểu đường, nhiễm trùng (lậu, quai bị, HIV, chlamydia). Ngoài ra, có thể do các tĩnh mạch trong tinh hoàn bị giãn (tĩnh mạch thừng tinh) cũng sẽ ảnh hưởng đến chất lượng của tinh trùng.

Các vấn đề liên quan đến tinh hoàn: Khi tinh hoàn bị hư hỏng, nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng của tinh trùng. Nhiễm trùng, ung thư, phẫu thuật, chấn thương tinh hoàn, 1 hoặc cả 2 tinh hoàn chưa xuống bìu,… là những yếu tố có thể gây ra hư hỏng bộ phận này.

Suy sinh dục: Là tình trạng các hormone testosterone xuống thấp bất thường do khối u, dùng các loại thuốc bất hợp pháp, hội chứng Klinefelter,… ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình tạo ra tinh trùng ở nam giới.

Tác dụng phụ của một số loại thuốc: Ví dụ như sulfasalazine (thuốc chống viêm), anabolic steroid (sử dụng xây dựng cơ bắp), thảo dược Tripterygium wilfordii,…

Chất lượng tinh trùng kém là một nguyên nhân gây vô sinh nam

Yếu tố rủi ro gây vô sinh

Sẽ có những yếu tố khác làm tăng nguy cơ bị vô sinh ở cả nam giới và nữ giới. Bao gồm:

• Tuổi tác: Khả năng sinh sản của nữ giới giảm dần ở độ tuổi ngoài 30 và giảm nhanh sau 37 tuổi, ở nam giới trên 40 tuổi.
• Sử dụng thuốc lá, cần sa: Hai tác nhân gây ra tình trạng vô sinh hiếm muộn, rối loạn cương dương, giảm chất lượng tinh trùng, tăng nguy cơ bị sảy thai.
• Sử dụng rượu: Uống quá nhiều rượu có thể làm giảm số lượng, khả năng di chuyển của tinh trùng.
• Thừa/thiếu cân nặng: Cả 2 trường hợp này đều ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng, khả năng sinh sản.
• Lười vận động.
• Rối loạn ăn uống, chế độ ăn uống thiếu chất dinh dưỡng, ví dụ như axit folic, vitamin B12, sắt, kẽm,…
• Căng thẳng tinh thần: Có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng, quá trình rụng trứng, giảm ham muốn.
• Tiếp xúc với các loại hóa chất như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, chì, kim loại, dung môi,…

Cách điều trị vô sinh hiện nay

Các phương pháp điều trị vô sinh hiện nay sẽ được chỉ định dựa vào nhiều yếu tố khác nhau. Bao gồm nguyên nhân, thời gian vô sinh, lứa tuổi, sức khỏe tổng thể của bạn và vợ/chồng. Cụ thể như sau:

Vô sinh có chữa được không?

Với sự phát triển của nền y học hiện đại, tình trạng vô sinh đã có thể điều trị được. Tuy vậy, kết quả sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau. Ví dụ như:

• Sự phối hợp ăn ý của bạn với vợ/chồng.
• Sự tuân thủ trong quá trình điều trị.
• Thời điểm và cách thức chữa trị được áp dụng.

Do đó, bạn nên tiến hành khám sức khỏe định kỳ thường xuyên để phát hiện sớm các bất thường liên quan đến khả năng sinh sản. Ngoài ra, nên tiến hành kiểm tra ngay khi có bất kỳ dấu hiệu khác thường nào.

Tình trạng vô sinh hiện nay đã có thể điều trị được

Điều trị vô sinh ở nữ giới

Đối với nữ giới, các phương pháp điều trị sẽ tập trung chủ yếu vào việc kích thích quá trình rụng trứng tốt hơn. Bao gồm:

Sử dụng các loại thuốc hỗ trợ kích thích rụng trứng

• Clomifene (Clomid, Serophene) giúp tuyến yên tiết ra nhiều hormone kích thích rụng trứng (FSH) và hormone tạo hoàng thể (LH) hơn.
• Metformin (Glucophage) được sử dụng khi clomifene không hiệu quả.
• Gonadotropin sử dụng cho người mãn kinh, gonadotropin màng đệm người hoặc hMG.
• Liệu pháp hormone kích thích nang trứng như Gonal-F, Bravelle,…
• Các chất tương tự hormone giải phóng gonadotropin, sử dụng cho các trường hợp rụng trứng quá sớm.
• Bromocriptine, thuốc ức chế sản xuất prolactin – chất kích thích sản xuất sữa trong thời kỳ cho con bú, nếu nồng độ quá cao có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

Phương pháp hỗ trợ sinh sản (ART): Sử dụng các tác động từ bên ngoài với tinh trùng, trứng hoặc phôi để giúp thụ thai. Hiện tại có 4 phương pháp hỗ trợ sinh sản chính là thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), thụ tinh nhân tạo (IUI), tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI) và trưởng thành trứng trong ống nghiệm (IVM). Tùy thuộc vào nguyên nhân, có thể sử dụng phương pháp này cùng/không cùng với các loại thuốc hỗ trợ.

Phẫu thuật phục hồi chức năng sinh sản: Được thực hiện nếu vô sinh do các vấn đề tử cung như polyp nội mạc tử cung, mô sẹo trong tử cung, u xơ tử cung, lạc nội mạc tử cung,…

Điều trị vô sinh ở nam giới

Điều trị vô sinh ở nam giới chủ yếu sẽ dựa trên kiểm soát các nguyên nhân cơ bản. Ví dụ các cách như sau:

• Rối loạn cương dương/xuất tinh sớm: Sử dụng thuốc hoặc các phương pháp tiếp cận hành vi cho cả nam và nữ.
• Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Phẫu thuật cắt bỏ tĩnh mạch ở bìu.
• Tắc nghẽn ống phóng tinh: Chiết xuất tinh trùng từ tinh hoàn và tiêm trực tiếp vào buồng trứng trong phòng thí nghiệm.
• Xuất tinh ngược dòng: Lấy tinh trùng từ bàng quang và tiêm vào buồng trứng tại phòng thí nghiệm.
• Tắc nghẽn mào tinh hoàn: Thực hiện phẫu thuật để sửa chữa sự tắc nghẽn.

Tùy thuộc vào nguyên nhân, cách điều trị vô sinh sẽ khác nhau

Biện pháp hỗ trợ kích thích sinh sản

Để hỗ trợ kích thích chức năng sinh sản, những phương pháp chung cho cả nam giới và nữ giới được khuyến khích áp dụng thêm. Cụ thể:

Tăng tần suất quan hệ tình dục

Bạn và vợ/chồng sẽ được bác sĩ khuyến khích tăng tần suất giao hợp thường xuyên hơn vào thời kỳ rụng trứng. Trên lý thuyết, tinh trùng có thể tồn tại trong cơ thể nữ giới đến 5 ngày và thụ tinh 1 ngày sau khi rụng trứng. Do đó, khả năng thụ thai có thể cao hơn trong 6 ngày này.

Sử dụng hiến tinh trùng/trứng

Trong trường hợp cần thiết, bạn cũng có thể nhận tinh trùng, trứng từ người hiến tặng. Phương pháp điều trị này sẽ được thực hiện bằng thụ tinh trong ống nghiệm.

Quản lý chế độ ăn uống, sinh hoạt

Đối với các trường hợp vô sinh, bác sĩ sẽ khuyến nghị bạn sử dụng thêm thực phẩm hỗ trợ, cải thiện lối sống sinh hoạt để tăng cường khả năng sinh sản.

• Lựa chọn các thực phẩm nhiều chất xơ như rau củ, quả, ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế các loại thực phẩm có nhiều đường, carb tinh chế.
• Tránh ăn các loại chất béo chuyển hóa, chúng thường có nhiều trong đồ chế biến sẵn, chiên rán.
• Ưu tiên các nguồn protein chay thay cho những loại protein động vật.
• Chọn sữa giàu chất béo (ví dụ như sữa nguyên chất) thay cho các sản phẩm ít chất béo.
• Hạn chế sử dụng thuốc lá, ma túy, rượu, caffeine hoặc bất kỳ chất kích thích nào.
• Nam giới nên tránh tắm ở nhiệt độ cao, hạn chế tiếp xúc với môi trường có nhiều chất độc công nghiệp.
• Tập thể dục và kiểm soát cân nặng vừa đủ để cải thiện chất lượng tinh trùng, khả năng sản xuất hormone của cơ thể.

Để hỗ trợ cải thiện vô sinh, bạn nên bổ sung thêm các loại rau củ giàu chất xơ

Cải thiện sinh sản bằng phương pháp tự nhiên

Một nghiên cứu được thực hiện vào năm 2018 được thực hiện bởi Skye A.Miner và cộng sự cho thấy, có ít nhất 29% các cặp vợ chồng khi thực hiện điều trị vô sinh kết hợp với những hình thức tự nhiên đã cho kết quả khả quan hơn. Những phương pháp tự nhiên này bao gồm:

Thực hiện châm cứu: Tuy nhiên, chưa có bằng chứng xác thực nào chứng minh về tác dụng của phương pháp này trong điều trị vô sinh.

Yoga: Giúp giảm mức độ căng thẳng, thúc đẩy người bệnh thư giãn nhiều hơn. Tương tự với châm cứu, cũng chưa có quá nhiều nghiên cứu về tác dụng của yoga với điều trị vô sinh.

Bổ sung các loại vitamin, khoáng chất thiếu hụt: Ví dụ như vitamin C, E, kẽm, folate,…

Sử dụng các loại thảo dược thiên nhiên hỗ trợ: Keo ong, hoàng bá, nhân sâm, bạch tật lê,… từ lâu đã được xem là các thảo dược có tác dụng hỗ trợ tốt trong quá trình cải thiện sinh sản cho nam và nữ giới. Tuy nhiên, việc sử dụng với liều lượng bao nhiêu, phối hợp như thế nào sẽ cần có sự hướng dẫn từ các thầy thuốc và khá phức tạp.

Để tiện sử dụng hơn, sản phẩm hỗ trợ sức khỏe trên thị trường dạng viên nang chứa thành phần là những thảo dược này đã ra đời. Đặc biệt, sản phẩm còn có sự phối hợp cùng kẽm, axit folic, L – Arginine, L – Carnitine fumarate đem lại tác dụng:

• Tăng cường chất lượng, số lượng tinh trùng ở nam giới, cải thiện khả năng di chuyển của tinh trùng.
• Điều hòa, ổn định hormone sinh dục.
• Chống viêm nhiễm, đặc biệt là các bệnh phụ khoa, nam khoa, tăng cường miễn dịch.
• Thúc đẩy quá trình tái tạo các tổn thương ở khu vực cổ tử cung, tăng khả năng tinh trùng gặp noãn.
• Tạo ra môi trường lý tưởng cho phôi làm tổ, phát triển, tăng khả năng có con.

Một số thảo dược tốt hỗ trợ cho các tình trạng vô sinh

Nếu chẳng may nhận chẩn đoán vô sinh, điều này không đồng nghĩa với việc bạn không có khả năng sinh con trong tương lai. Tuy nhiên, quá trình điều trị vô sinh sẽ cần có thời gian và tính kiên trì của người bệnh cũng như sự phối hợp của nhiều phương pháp khác nhau.

Trên đây chỉ là những thông tin tham khảo về bệnh lý vô sinh. Nếu bạn còn có những câu hỏi khác, vui lòng để lại bình luận hoặc số điện thoại dưới bài viết này, đội ngũ chuyên gia sẽ hỗ trợ giải đáp chi tiết.

Tham khảo

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/infertility

https://www.cdc.gov/reproductivehealth/infertility/index.htm

https://www.webmd.com/infertility-and-reproduction/guide/understanding-infertility-symptoms

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK556033/

https://emedicine.medscape.com/article/274143-overview

https://www.nhs.uk/conditions/infertility/causes/

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/infertility/symptoms-causes/syc-20354317

https://www.medicalnewstoday.com/articles/165748#causes_in_women

https://www.healthline.com/health/infertility#natural-treatments

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/16083-infertility-causes#symptoms-and-causes