Tìm hiểu về xơ gan – kết quả giai đoạn cuối của bệnh gan

Xơ gan (Cirrhosis) đặc trưng bởi sự xơ hóa, là một trong các kết quả ở giai đoạn cuối cùng của bệnh gan. Xơ gan thường không biểu hiện triệu chứng quá rõ rệt ở giai đoạn đầu, tuy vậy có thể gây ra đau đớn, khó chịu khi đã tiến triển nặng. Nếu bạn đang tìm hiểu về bệnh xơ gan là gì, hãy tham khảo ngay bài viết chi tiết được tổng hợp ngay sau đây.

Xơ gan và các giai đoạn của bệnh

Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), bệnh xơ gan xảy ra với tỷ lệ 1/400 người lớn tại đây. Vì vậy, việc hiểu về xơ gan cũng như các giai đoạn của bệnh có thể làm giảm được nhưng yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe.

Xơ gan là gì?

Xơ gan là tình trạng gan bị xơ hóa, hình thành các nốt trong gan. Lúc này, các mô khỏe mạnh sẽ bị thay thế bởi mô sẹo. Những mô sẹo này được hình thành để đảm bảo chức năng của gan vẫn hoạt động bình thường.

Tuy vậy, theo thời gian, khi số lượng mô sẹo quá nhiều sẽ gây ra ảnh hưởng, ức chế đến dòng chảy của máu qua gan, từ đó làm cho gan bị suy giảm chức năng. Chúng cũng làm giảm khả năng sản xuất protein cũng như các chất khác do gan tạo ra.

Xơ gan thường là một biến chứng, hệ quả của những bệnh gan khác. Ví dụ như viêm gan mạn tính, gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD), bệnh gan do rượu. Gan bị xơ nếu không được điều trị có thể dẫn đến suy gan, đe dọa tới tính mạng người bệnh. Theo thống kê, xơ gan đã gây ra khoảng 26.000 ca tử vong ở Mỹ. Đây được xem là nguyên nhân gây tử vong hàng thứ 7 ở nhóm người lớn từ 25 – 64 tuổi ở đất nước này.

Hình ảnh so sánh gan khỏe mạnh và khi bị xơ gan

Các giai đoạn xơ gan

Tùy thuộc vào khả năng hồi phục mà xơ gan được chia làm 2 giai đoạn là xơ gan còn bù và xơ gan mất bù.

Xơ gan còn bù

Giai đoạn 1: Xuất hiện một số sẹo ở gan, ít triệu chứng. Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng nhưng không rõ rệt.

Giai đoạn 2: Áp lực tại tĩnh mạch cửa tăng lên. Các mô bị xơ hóa xuất hiện nhiều hơn. Bắt đầu xuất hiện biến thể của mô xơ hóa. Triệu chứng ở giai đoạn này tương tự với xơ gan mất bù và vẫn chưa thực sự rõ ràng.

Xơ gan mất bù

Giai đoạn 3: Xuất hiện hiện tượng xơ gan cổ trướng. Nghĩa là tình trạng sưng ở bụng do lượng dịch tại đây tăng lên. Đây là giai đoạn tiền đề của xơ gan mất bù. Sẹo gan lúc này đã tiến triển và gây ra các biến chứng nghiêm trọng, có thể dẫn đến suy gan. Bạn có thể bắt đầu cảm thấy ăn không ngon, sụt cân nhanh bất thường, phù chân, mắt cá chân, viêm da,… xuất hiện.

Giai đoạn 4: Toàn bộ gan có thể đã bị xơ hóa. Những biến chứng như bệnh não gan, xuất huyết tiêu hóa,… có thể xảy ra và gây ảnh hưởng đến tính mạng của người mắc nếu không được cấy ghép gan kịp thời. Lúc này, bạn có thể thấy các dấu hiệu tương tự giai đoạn 3, kèm cảm giác buồn ngủ thường xuyên, sốt cao, thay đổi tính cách,…

Khi bị xơ gan mất bù, tình trạng bệnh đã tiến triển nặng hơn

Xác định bệnh xơ gan như thế nào?

Đa phần người bệnh nhận ra các dấu hiệu của xơ gan khi tình trạng đã tiến triển nặng. Để chẩn đoán bệnh, bác sĩ dựa vào dấu hiệu lâm sàng và thực hiện một số phương pháp cần thiết nhằm đánh giá chức năng gan.

Triệu chứng xơ gan lâm sàng

Triệu chứng của xơ gan sẽ tùy thuộc vào giai đoạn mà bạn đang mắc phải. Ở giai đoạn đầu, triệu chứng sẽ không quá rõ ràng. Chỉ khi tổn thương tiến triển nặng các triệu chứng mới bắt đầu xuất hiện rõ rệt hơn. Cụ thể như sau:

Dấu hiệu ở giai đoạn đầu:

• Ăn mất ngon, sụt cân bất thường.
• Cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng, ốm yếu.
• Sốt ruột, có cảm giác buồn nôn.

Dấu hiệu khi tình trạng xơ gan đã trở nên nghiêm trọng hơn:

• Vàng da, lòng trắng của mắt chuyển sang màu vàng, vàng lưỡi.
• Rụng tóc, chuột rút cơ bắp.
• Khó thở, đau vai phải.
• Nôn mửa khó chịu, thậm chí có thể nôn ra máu.
• Da bị bầm tím, chảy máu, ngứa.
• Sưng (phù) chân, bàn chân, mắt cá nhân.
• Sưng bụng (cổ trướng) do các dịch lỏng bị tích tụ tại đây.
• Nước tiểu màu cam, nâu, phân có màu nhạt hoặc lẫn máu.
• Lú lẫn, suy giảm trí nhớ, khó suy nghĩ, thay đổi tính cách.
• Lòng bàn tay bị sưng đỏ.
• Các mạch máu mở rộng, sưng lên, xuất hiện giống mạng nhện và bao quanh các đốm nhỏ nổi lên da.
• Ở nam giới có thể xuất hiện tình trạng vú to, giảm ham muốn tình dục, tinh hoàn bị teo. Ở nữ giới có thể gặp tình trạng mãn kinh sớm.

Ngoài ra, xơ gan có thể gây ra đau đớn cho người bệnh. Có đến 82% số người bệnh gặp tình trạng này phản hồi rằng họ bị những cơn đau bụng kéo dài. Nó có thể là những cơn đau kéo dài âm ỉ, đau nhói ở vùng bụng trên bên phải, dưới xương sườn.

Xơ gan có thể gây ra các cơn đau ở vùng bụng trên bên phải, dưới sườn

Chẩn đoán xơ gan cận lâm sàng

Thông thường, xơ gan thường được phát hiện tình cờ khi đang chẩn đoán những bệnh lý khác. Do đó, chuyên gia khuyến cáo rằng, nếu bạn gặp phải các triệu chứng trên kèm sốt, rùng mình, lú lẫn,… cần gặp bác sĩ ngay lập tức.

Bác sĩ có thể thực hiện kiểm tra ban đầu bằng cách sờ, nắn xung quanh vùng gan để đánh giá sơ bộ kích thước, bề mặt gan. Tiếp đó sẽ xác nhận một số thông tin liên quan đến tiền sử bệnh, lối sống hàng ngày của người mắc. Một số phương pháp kiểm tra khác sẽ được thực hiện gồm:

• Xét nghiệm máu: Đo nồng độ enzyme gan, albumin, bilirubin để đánh giá khả năng hoạt động của gan và xác định được nguyên nhân gây ra xơ gan.
• Xét nghiệm hình ảnh: Siêu âm, CT, MRI, MRE có thể được thực hiện để đánh giá độ cứng của gan. Từ đó có thể xem xét các mô sẹo có đang hình thành hay không.
• Sinh thiết gan: Một mẫu mô ở gan sẽ được lấy ra và tiến hành xem xét ở phòng thí nghiệm. Sinh thiết giúp xác định về mức độ nghiêm trọng, nguyên nhân gây tổn thương gan.
• Nội soi: Được thực hiện để tìm kiếm những mạch máu đang bị sưng (giãn tĩnh mạch), một trong các dấu hiệu của bệnh xơ gan.

Nguyên nhân xơ gan thường gặp

Những nguyên nhân phổ biến dẫn đến xơ gan thường do lạm dụng rượu trong thời gian dài, các bệnh lý tại gan, bệnh di truyền,… Trong đó, viêm gan B, viêm gan C là những nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng xơ gan. Cụ thể:

Lạm dụng rượu quá nhiều

Rượu được chuyển hóa tại gan. Nếu bạn sử dụng một lượng rượu quá cao, gan sẽ phải làm việc quá sức và khiến các tế bào gan bị tổn thương.

Theo nghiên cứu của MSD Manual, đàn ông sử dụng hơn 80g rượu/ngày (khoảng 2 - 8 lon bia, 3 - 6 ly rượu vang, 3 - 6 ngụm rượu mạnh) trong thời gian từ 10 năm có thể tăng nguy cơ bị xơ gan. Nếu mức độ này tăng lên khoảng 230g/ngày trong 20 năm, tỷ lệ bị xơ gan sẽ tăng lên 50%.

Lạm dụng rượu là một trong những nguyên nhân gây xơ gan

Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)

Gan nhiễm mỡ không do rượu bao gồm gan nhiễm mỡ đơn thuần, viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH).

Điểm chung của các bệnh lý này là mỡ sẽ tích tụ tại gan. Các chất béo khi tích tụ quá nhiều có thể gây viêm, hình thành sẹo và dẫn đến xơ gan.

Các bệnh lý viêm gan

Tình trạng viêm gan do virus, đặc biệt là viêm gan B và viêm gan C, khi kéo dài (mạn tính) có thể gây ra xơ gan. Ngoài ra, viêm gan tự miễn cũng có thể gây phá hủy tế bào gan, cuối cùng cũng sẽ dẫn đến xơ gan.

Tổn thương, tắc ống mật

Một số tình trạng tổn thương đường mật cũng sẽ dẫn đến xơ gan. Bao gồm:

• Xơ gan mật nguyên phát (PBC): Xảy ra bởi sự bất thường của hệ thống miễn dịch. PBC mạn tính phá hủy các ống dẫn mật nhỏ trong gan, ngăn chặn dòng chảy bình thường của mật, khiến mật có thể lan ra, làm tổn thương các tế bào gan gần đó và dẫn đến xơ gan.
• Viêm đường mật xơ cứng nguyên phát (PSC): Bệnh gây ra viêm ống dẫn mật lớn bên ngoài gan và làm tắc nghẽn đường mật tại đây. Cơ chế gây xơ gan tương tự với PBC.
• Các tổn thương khác: Tắc ống mật, rối loạn đường mật (các ống dẫn mật kém hình thành hoặc bị tắc nghẽn gây ra tổn thương)

Các bệnh lý di truyền

Một số rối loạn di truyền có thể gây ra tình trạng xơ gan, bao gồm:

• Bệnh Wilson: Tình trạng dự trữ dư thừa đồng tại gan.
• Thiếu alpha-1 antitrypsin: Gây ra những tổn thương ở phổi và gan.
• Xơ nang: Là các chất nhầy đặc hoặc dịch tích tụ tại gan.
• Hemochromatosis: Dư thừa sắt dự trữ tại gan.
• Rối loạn dự trữ Glycogen: Gan không thể phân hủy được loại đường này.
• Hội chứng Alagille: Số lượng ống mật ít hơn bình thường khi được sinh ra.

Một số bệnh lý di truyền như Wilson, hội chứng Alagille,... có thể gây xơ gan

Các nguyên nhân khác: Suy tim mạn tính, các bệnh lý hiếm gặp như amyloidosis, sử dụng một số loại thuốc như acetaminophen, thuốc kháng sinh, thuốc chống trầm cảm,…

Nhóm đối tượng nguy cơ

• Người thường xuyên lạm dụng rượu trong nhiều năm.
• Người đang bị bệnh tiểu đường, viêm gan siêu vi.
• Người bị thừa cân, béo phì.
• Sử dụng kim tiêm chung với người khác, đặc biệt là người bị bệnh.
• Quan hệ tình dục không an toàn.
• Từng có tiền sử mắc các bệnh gan trước đó.

Bệnh xơ gan có nguy hiểm không?

Bệnh xơ gan có thể nguy hiểm nếu phát hiện quá muộn và không được điều trị kịp thời. Lúc này, xơ gan sẽ tiến triển đến một số biến chứng nghiêm trọng như:

Gây ra tăng huyết áp: Thường xuất hiện tăng huyết áp tĩnh mạch cửa.

Lá lách bị mở rộng: Xơ gan làm tăng áp lực tĩnh mạch cửa và gây sưng lá lách. Các tế bào bạch cầu, tiểu cầu cũng mắc kẹt tại đây góp phần gây ra tình trạng lá lách bị mở rộng.

Gây chảy máu: Tăng áp lực tĩnh mạch cửa sẽ khiến máu chảy sang các tĩnh mạch nhỏ hơn. Các tĩnh mạch này sẽ không thể chịu được áp lực và bị vỡ, gây ra tình trạng xuất huyết nghiêm trọng và đe dọa đến tính mạng người bệnh.

Bệnh não gan: Các mô sẹo khiến gan không thể đào thải được chất độc ra khỏi máu. Chúng sẽ tích tụ tại não và gây ra bệnh não gan, nếu tiến triển có thể dẫn đến hôn mê.

Suy gan: Xơ gan kéo dài sẽ làm giảm chức năng hoạt động của gan, từ đó gây suy gan.

Xơ gan có thể gây chảy máu trong nghiêm trọng

Những biến chứng nguy hiểm khác:

• Tăng nguy cơ bị nhiễm trùng, viêm phúc mạc do vi khuẩn.
• Tăng nguy cơ bị ung thư gan, ung thư biểu mô tế bào gan.
• Gây ra hội chứng gan phổi (HPS): Tình trạng kết hợp của bệnh gan, giãn mạch máu và bất thường trong trao đổi khí. Nó làm tăng nguy cơ tử vong.
• Gây ra suy dinh dưỡng, suy nhược.
• Gây ra các vấn đề về xương, nguy cơ gãy xương cao.
• Chứng cường lách gây phá hủy các tế bào máu nhanh chóng.

Các phương pháp điều trị xơ gan

Điều trị xơ gan sẽ tùy thuộc vào nguyên nhân, mức độ bệnh. Mục tiêu chung là ngăn ngừa không cho tổn thương gan lan rộng, phòng ngừa và điều trị biến chứng.

Điều trị từ nguyên nhân

Khi xơ gan được phát hiện trong giai đoạn đầu, tập trung chủ yếu điều trị nguyên nhân như:

Cai rượu: Xơ gan do nghiện rượu thì bạn cần phải cai rượu. Nếu bạn không thể tự bỏ rượu, bác sĩ sẽ hướng dẫn cách cai rượu an toàn và phù hợp.

Sử dụng thuốc điều trị viêm gan: Nếu bị viêm gan virus, bạn có thể được sử dụng một số loại thuốc kháng virus phù hợp. Nếu xơ gan do viêm gan tự miễn, bạn sẽ được sử dụng các loại thuốc ức chế miễn dịch.

Giảm cân: Nếu nguyên nhân xơ gan là gan nhiễm mỡ không do rượu, giảm cân là phương pháp điều trị phù hợp. 

Bạn sẽ được hướng dẫn cai rượu nếu xơ gan do nguyên nhân này gây ra

Điều trị các biến chứng

Một số phương pháp điều trị triệu chứng và biến chứng xơ gan như:

Điều trị cổ trướng: Chế độ ăn uống ít natri, sử dụng thuốc (ví dụ như thuốc lợi tiểu spironolactone, furosemide) được chỉ định để tăng đào thải chất lỏng ra khỏi cơ thể. Nếu cổ trướng nặng, phẫu thuật dẫn lưu dịch cổ trướng có thể được lựa chọn để giúp giảm áp lực.

Tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Bạn có thể được sử dụng một số loại thuốc huyết áp (thuốc chẹn beta Propranolol, thuốc nitrat isosorbide dinitrate,…) để làm giảm áp lực tại đây. Nếu bị giãn tĩnh mạch thừng tinh (được phát hiện khi nội soi), bạn có thể cần sử dụng một số loại thuốc để giảm nguy cơ bị chảy máu như octreotide. Nếu tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn, bác sĩ có thể thực hiện liệu pháp xơ hóa, thắt băng để loại bỏ các tĩnh mạch cần thiết giúp cầm máu. Biện pháp TIPS (đặt stent vào tĩnh mạch gan) cũng được sử dụng để lọc máu quanh gan, từ đó giúp giảm áp lực cho tĩnh mạch cửa.

Điều trị bệnh não gan: Một số loại thuốc sẽ được sử dụng để giảm sự tích tụ của các chất độc trong máu. Ví dụ như lactulose (thuốc nhuận tràng), rifaximin (thuốc kháng sinh đường uống).

Tầm soát ung thư gan: Tầm soát định kỳ để phát hiện ung thư gan sớm và có phương pháp điều trị phù hợp.

Thuốc có thể được sử dụng để điều trị các biến chứng của xơ gan

Phẫu thuật cấy ghép gan

Khi gan ngừng hoạt động hoàn toàn, bạn sẽ phải thực hiện cấy ghép gan. Đây là phương pháp điều trị duy nhất trong trường hợp này. Các bác sĩ sẽ tiến hành thay gan đã hỏng của bạn bằng gan khỏe mạnh của người hiến tặng.

Nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy, cấy ghép gan và sử dụng các loại thuốc hỗ trợ có thể kéo dài thời gian sống của người bệnh. Theo thống kê, trung bình có hơn 80% trường hợp thực hiện cấy ghép gan có thể kéo dài tuổi thọ thêm 5 năm.

Phòng ngừa xơ gan tiến triển

Nếu phát hiện xơ gan ở giai đoạn sớm, thực hiện kiểm soát tốt bệnh, tỷ lệ sống trung bình có thể kéo dài hơn 12 năm. Vì vậy, để có thể giảm tiến triển của tình trạng gan bị xơ, bạn nên lưu ý những vấn đề sau:

• Không sử dụng rượu bia.
• Ăn chế độ ít natri: Điều này sẽ giúp giảm lượng muối dư thừa có trong cơ thể, giảm phù và cổ trướng. Bạn có thể sử dụng các loại gia vị thảo dược để thay thế.
• Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh: Bao gồm bổ sung các loại trái cây, rau xanh. Kết hợp protein động và thực vật như cá, thịt gia cầm, các loại đậu. Tránh ăn hải sản sống, các loại đồ ăn chiên xào, thực phẩm chế biến sẵn.
• Cẩn thận trong việc sử dụng các loại thuốc kê đơn: Hãy báo cho bác sĩ về tình trạng xơ gan của bạn để nhận chỉ định thuốc và liều dùng phù hợp.
• Duy trì lối sống khoa học: Tập thể dục đều đặn, kiểm soát cân nặng, bỏ thuốc lá, thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ,…

Bên cạnh những lưu ý trên, bạn nên sử dụng thêm các loại thảo dược hỗ trợ cho gan. Đây được xem là phương pháp hiệu quả và an toàn đang được nhiều người lựa chọn.

Những loại thảo dược mà bạn có thể lựa chọn như diệp hạ châu đắng, cà gai leo, cây lồng đèn,… Bạn cũng có thể bổ trung thêm sản phẩm hỗ trợ có thành phần silybin phospholipids, dimethylglycine. Trong đó:

Diệp hạ châu đắng: Tăng bảo vệ cho các enzym ở gan để chúng không bị oxy hóa, giảm độc tố. Tác dụng này đã được nghiên cứu bởi tác giả Rajesh Krithika và cộng sự ở Ấn Độ năm 2011.

Cà gai leo: Giúp giảm nồng độ men gan. Đối với xơ gan do viêm gan virus, cà gai leo giúp giảm nồng độ virus trong máu. Tác dụng này đã được Bác sĩ Trịnh Xuân Hòa (Bệnh viện Quân y 103) làm đề tài nghiên cứu vào năm 1999.

Silybin phospholipids: Giảm tình trạng gan nhiễm mỡ, giảm sưng ty thể, tăng cường chức năng điều hòa chuyển hóa axit béo ở gan. Khi gan nhiễm mỡ giảm, tình trạng viêm cũng sẽ được cải thiện, từ đó hạn chế việc hình thành mô sẹo. Kết quả về tác dụng này đã được nghiên cứu bởi tác giả SS Sun và cộng sự tại Trung Quốc năm 2019.

Một số thảo dược, thành phần hỗ trợ ngăn ngừa xơ gan tiến triển

Khi kết hợp những thành phần này theo công thức phù hợp có thể giúp hỗ trợ giải độc cho gan. Ngoài ra còn giúp bảo vệ, tăng cường chức năng của gan.

Thông thường, những tổn thương do xơ gan gây ra là không thể phục hồi. Tuy vậy, nếu được chẩn đoán sớm và điều trị nguyên nhân, kết hợp với các phương pháp hỗ trợ tại nhà, có thể hạn chế gan bị tổn thương thêm. Từ đó giúp kéo dài tuổi thọ của người bệnh.

Trên đây là những thông tin tham khảo liên quan đến tình trạng bệnh xơ gan. Nếu bạn còn có thắc mắc khác liên quan, vui lòng đặt câu hỏi dưới phần bình luận để được giải đáp chi tiết hơn.

Tham khảo:

https://www.medicinenet.com/cirrhosis/article.htm

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482419/

https://en.wikipedia.org/wiki/Cirrhosis

https://www.msdmanuals.com/professional/hepatic-and-biliary-disorders/fibrosis-and-cirrhosis/cirrhosis