Thoát vị đĩa đệm - Tất tần tật những điều cần phải ghi nhớ

Thoát vị đĩa đệm là gì? 

Thoát vị đĩa đệm được định nghĩa là tình trạng nhân nhầy ở vị trí trung tâm của đĩa đệm bị xô, chảy lệch về một phía, tràn ra ngoài qua các vết rách của vòng sợi. Khối nhân nhầy này sẽ chèn ép lên các rễ thần kinh, tủy sống gây đau dọc cột sống, tê hoặc yếu ở cánh tay, chân. Có đến 2% dân số bị thoát vị đĩa đệm hàng năm.

Đĩa đệm là phần nằm giữa các đốt sống cổ và được cấu tạo bởi 3 phần: Nhân nhầy có dạng keo, nằm ở vị trí trung tâm, bên xơ ngoài là lớp vỏ (vòng sợi) và mâm sụn (tấm sụn mỏng trong suốt nằm ở phía trên và dưới của đĩa đệm).

Đĩa đệm có chức năng giúp kết nối các đốt sống, phân tán lực lên các đốt sống, hỗ trợ quá trình trao đổi chất. Khi bị thoát vị đĩa đệm, các chức năng này cũng bị ảnh hưởng và gây đau nhức cho người bệnh.

Thoát vị đĩa đệm gây đau và ảnh hưởng đến cuộc sống của người bệnh

Các giai đoạn thoát vị đĩa đệm

Phân loại giai đoạn thoát vị đĩa đệm có rất nhiều cách, tùy vào quan điểm của mỗi chuyên gia mà có cách chia khác nhau. Tuy nhiên, cách xác định các giai đoạn thoát vị đĩa đệm được nhiều người áp dụng hơn cả đó là: 

Giai đoạn 1: Thoái hóa đĩa đệm

Nhân nhầy bắt đầu biến dạng nhưng chưa nhiều. Vòng sợi bắt đầu xuất hiện đứt, rách nhỏ, rất khó phát hiện trên phim chụp thường. Các triệu chứng cũng chưa rõ ràng, có thể gặp phải tình trạng đau mỏi cột sống thoáng qua, rồi tự hết. 

Giai đoạn 2: Phình đĩa đệm (Lồi đĩa đệm, phồng đĩa đệm) 

Vòng sợi bị suy yếu và đứt rách nhiều hơn, nhân nhầy xô, lệch về một phía. Có thể nhìn thấy rõ ràng qua phim chụp. Nhân nhầy xô về phía bị rách và phình to nhưng chưa thoát ra ngoài. Các triệu chứng lâm sàng ở giai đoạn này có thể thấy rõ ràng hơn. Có thể gặp phải các cơn đau tại cột sống, đau thắt lưng, có thể lan xuống mông đùi, tê bì chân tay. 

Giai đoạn 3: Thoát vị đĩa đệm 

Ở giai đoạn này, các lớp của vòng sợi đã bị rách hoàn toàn, nhân nhầy bị rò rỉ, thoát ra ngoài. Tùy theo mức độ rách mà nhân nhầy thoát ra ngoài ít hoặc nhiều. Chụp X-quang, CT, MRI cột sống có thể thấy rõ tổn thương tại đĩa đệm. Các triệu chứng thoát vị đĩa đệm ở giai đoạn này khá rõ ràng. 

Giai đoạn 4: Thoát vị đĩa đệm mức độ nặng 

Nhân nhầy biến dạng hoàn toàn, vòng sợi bị đứt rách nhiều phía chèn ép lên rễ thần kinh gây đau nhức dữ dội. Những tổn thương đĩa đệm ở giai đoạn này có thể thấy rõ ràng qua phim chụp. Đĩa đệm xẹp xuống, mất hoàn toàn khả năng đàn hồi, nhân nhầy thoát hết ra ngoài. 

Triệu chứng thoát vị đĩa đệm ở giai đoạn này thường rõ rệt như đau thắt lưng, cổ vai gáy nhiều, hạn chế, mất khả năng vận động, teo cơ, thậm chí liệt nếu không được xử trí sớm. 

Thực tế cho thấy, nhiều trường hợp bệnh thoát vị đĩa đệm không tiến triển lần lượt theo các giai đoạn trên. Bởi có nhiều yếu tố bên ngoài tác động nên có thể khi phát hiện thoát vị đĩa đệm đã ở giai đoạn nặng rồi. 

Các giai đoạn của thoát vị đĩa đệm

XEM THÊM: Thoát vị đĩa đệm cổ C4 C5 - TẤT TẦN TẬT những điều cần phải biết!

Nguyên nhân ngày càng có nhiều người bị thoát vị đĩa đệm

Những năm gần đây, tỷ lệ người bị thoát vị đĩa đệm không những ngày càng tăng cao mà còn có xu hướng trẻ hóa. Rất nhiều người chỉ mới gần 30 tuổi đã bị thoát vị đĩa đệm. 

Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm

Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm được cho là do: 

Ngồi hoặc đứng nhiều, sai tư thế trong lao động, sinh hoạt 

Đĩa đệm là bộ phận phải chịu áp lực lớn và dễ bị tổn thương nhất của cột sống. Theo các chuyên gia, dù ở bất cứ tư thế nào, đĩa đệm cũng đều phải chịu áp lực rất lớn. Cụ thể áp lực nội đĩa đệm sẽ tương ứng với các hoạt động như sau: 

• Ở tư thế nằm ngửa, tưởng chừng là thoải mái nhất thì áp lực nội đĩa bằng 15kg lực..
• Ở tư thế đứng, áp lực nội đĩa tương ứng 100kg lực. Khi cúi xuống, áp lực nội đĩa tương đương 140kg lực, còn vừa cúi vừa xách nặng thì có thể lên đến  200kg lực.
• Ở tư thế ngồi không dựa lưng thì trọng tải đĩa đệm có áp lực lớn, tương ứng 140kg lực. Nếu có dựa lưng, tư thế thoải mái thì thì áp lực nội đĩa đệm ở dưới 80kg. 

Khi ho, rặn, cười áp lực nội đĩa đệm vùng thắt lưng tương ứng khoảng 50kg lực.

Chính vì vậy, dân văn phòng hay những người có đặc điểm nghề nghiệp phải đứng, ngồi nhiều, lặp đi lặp lại một tư thế sẽ có nguy cơ cao bị thoát vị đĩa đệm. 

Thoái hóa tự nhiên 

Thoát vị đĩa đệm thường là kết quả của sự hao mòn dần dần do quá trình lão hóa tự nhiên hay thoái hóa đĩa đệm. Khi bạn già đi, các đĩa đệm bị mất nước, trở nên kém linh hoạt hơn và dễ bị rách hoặc vỡ dù chỉ vô tình vặn, xoắn cột sống.

Chấn thương 

Tai nạn, chơi thể thao, làm việc nặng nhọc, quá sức,... cũng là nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm thường gặp. Ngoài ra còn có một số yếu tố thuận lợi làm tăng nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm đó là: 

• Béo phì: Trọng lượng cơ thể lớn cũng khiến cho đĩa đệm phải chịu tải trọng lớn, lâu ngày sẽ bị suy yếu. 
• Di truyền học: Gia đình có người bị thoát vị đĩa đệm cũng có nguy cơ cao mắc phải bệnh này. 
• Hút thuốc lá: Người ta cho rằng hút thuốc làm giảm lượng oxy cung cấp cho đĩa đệm, khiến đĩa đệm bị hỏng nhanh hơn.

Một số nguyên nhân của thoát vị đĩa đệm

Các yếu tố nguy cơ gây thoát vị đĩa đệm

Ngoài những nguyên nhân trên, một số nhóm nguy cơ khác có thể làm tăng khả năng bị thoát vị đĩa đệm. Ví dụ như:

• Người có bệnh bẩm sinh về cột sống: Gai đôi cột sống, cong vẹo cột sống,... 
• Người có tính chất công việc phải mang vác nặng, ngồi hoặc đứng nhiều, sai tư thế,... Ví dụ như: Nhân viên văn phòng, thợ may, tài xế, nhân viên bán hàng, vận động viên, công nhân,... 
• Người bị tiểu đường, viêm khớp, gút,… 
• Người cao tuổi.

XEM THÊM: Cách phòng ngừa thoát vị đĩa đệm thắt lưng cho dân văn phòng

Dấu hiệu nhận biết thoát vị đĩa đệm

Để nhận biết một người có bị thoát vị đĩa đệm hay không cần căn cứ vào dấu hiệu lâm sàng và cận lâm sàng. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Dấu hiệu lâm sàng 

Tùy thuộc vào vị trí thoát vị đĩa đệm và kích thước của khối nhân nhầy mà triệu chứng có thể khác nhau. 

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng 

Với trường hợp này, người bệnh sẽ xảy ra cơn đau “dây thần kinh tọa”. Những cơn đau buốt này sẽ xuất hiện thường xuyên và ngày càng có phạm vi rộng hơn. Cụ thể:

• Đau thắt lưng: Cơn đau xuất phát từ thắt lưng, rồi lan sang 2 bên. Sau đó là đau thần kinh tọa, đau từ thắt lưng xuống mông, hông, đùi và bắp chân.

• Tê bì, ngứa ran: Những người bị thoát vị đĩa đệm thường bị tê hoặc ngứa ran ở phần cơ thể do các dây thần kinh bị ảnh hưởng. Với thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, người bệnh sẽ bị tê bì, ngứa ran, châm chích, kiến bò, nóng rát vùng thắt lưng, mông, hông, đùi, bắp chân và bàn ngón chân. 
• Yếu cơ, teo chi: Nếu không có biện pháp điều trị sớm, người bệnh gặp nhiều khó khăn khi vận động, đi lại khó khăn, dễ vấp ngã. 

Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ

Đối với thoát vị đĩa đệm cột sống cổ, người bệnh có thể có những dấu hiệu như sau:

• Đau âm ỉ hoặc đau nhói buốt ở cổ. 
• Đau lan sang 2 bên bả vai, đi xuống cánh tay đến bàn tay hoặc ngón tay. 
• Kèm theo đó là cảm giác tê bì, ngứa ran, nóng rát, cầm nắm không chắc tay. 
• Lâu ngày sẽ dẫn đến teo cơ, yếu chi. 
• Một số trường hợp có thể đau cứng cổ, hoa mắt, chóng mặt,... 

Đau lưng là dấu hiệu thường gặp của thoát vị đĩa đệm

Dấu hiệu cận lâm sàng 

Sau khi thăm khám, xác định các dấu hiệu lâm sàng, để khẳng định chắc chắn bệnh thoát vị đĩa đệm cần tiến hành các xét nghiệm cận lâm sàng. Cụ thể: 

• Chụp X-quang: Kỹ thuật hình ảnh này có thể được sử dụng để đánh giá xem có bất kỳ sự bất ổn định nào về cấu trúc cột sống như xẹp, lún, gãy đốt sống không. 
• CT Scan (Chụp cắt lớp vi tính): Cho thấy cấu trúc xương đốt sống, các đĩa đệm thoát vị, vôi hóa. 
• MRI (Cộng hưởng từ): Chẩn đoán chính xác vị trí, hình ảnh tổn thương tại đĩa đệm, số đĩa đệm bị thoát vị. 
• Một số phương pháp chẩn đoán khác: Myelogram (Tiêm thuốc vào để xác định độ thu hẹp của ống sống, từ đó xác định vị trí đĩa đệm bị thoát vị, Điện cơ đồ EMG (đánh giá chức năng thần kinh tại các vị trí đĩa đệm).

Cảnh báo biến chứng nguy hiểm của thoát vị đĩa đệm 

Thoát vị đĩa đệm là căn bệnh có thể dẫn đến nhiều hậu quả nguy hiểm nếu không có biện pháp xử trí sớm, đúng cách. Một số biến chứng thoát vị đĩa đệm nguy hiểm thường gặp: 

• Đau lưng, đau cột sống cổ, vai gáy dữ dội. Nặng hơn các tình trạng đau này chuyển sang đau mãn tính và khó chữa khỏi.
• Vận động khó khăn, không thể tự mình chăm sóc bản thân, phải phụ thuộc vào người thân. Thoát vị đĩa đệm cũng sẽ đem lại cho người bệnh những khó khăn về mặt kinh tế. 
• Rối loạn cảm giác vùng cánh tay, đùi, chân, tê bì, mất cảm giác nóng lạnh. 
• Đi tiểu, đại tiện không kiểm soát được.
• Tổn thương dây thần kinh tọa, cơ suy yếu và dẫn đến teo cơ, các chi có cơ bị teo cũng sẽ bé lại nhanh chóng như teo chân, teo tay. Điều này khiến người bệnh đi lại khó khăn, hạn chế vận động. Nặng hơn có thể bị bại liệt, tàn phế.

Đau cột sống cổ vai gáy dữ dội là biểu hiện của thoát vị đĩa đệm cột sống cổ

Điều trị bệnh thoát vị đĩa đệm như thế nào? 

Hầu hết các trường hợp bị thoát vị đĩa đệm đều được ưu tiên điều trị bảo tồn. Chỉ những trường hợp thật sự nghiêm trọng, có nguy cơ dẫn đến biến chứng nguy hiểm mới buộc phải tiến hành phẫu thuật. Các cách điều trị thoát vị đĩa đệm hiện nay:

Điều trị theo phương pháp Tây Y

Với thoát vị đĩa đệm, khi điều trị bằng Tây Y có thể sử dụng thuốc, thực hiện các bài tập vật lý trị liệu. Trong trường hợp nặng hơn, người bệnh sẽ cần tiến hành phẫu thuật thoát vị đĩa đệm. 

Vật lý trị liệu 

• Đai đeo thoát vị đĩa đệm: Sử dụng đai đeo thoát vị đĩa đệm cột sống lưng, cổ sẽ giúp người bệnh tránh được các tư thế sai, tác động xấu lên cột sống. Nên đeo đai khi phải ngồi nhiều, đi đường xa, tập thể dục thể thao. 
• Phương pháp nhiệt: Dùng tia hồng ngoại, paraffin, túi chườm làm giãn cơ, tăng tuần hoàn, chuyển hóa giúp giảm đau lưng, đau cột sống cổ, giảm cứng cột sống nhanh chóng. Nhiệt lạnh trong trường hợp có cơn đau cấp tính.
• Siêu âm, điện xung, sóng ngắn: Giúp giảm viêm từ đó giúp giảm đau lưng, đau cột sống cổ hiệu quả hơn. 
• Kéo giãn cột sống lưng, cổ: Giúp giảm áp lực lên đĩa đệm bị thoát vị, giảm chèn ép lên rễ dây thần kinh, từ đó giảm đau cột sống lưng, đau cổ vai gáy hiệu quả. 

Dùng thuốc chữa thoát vị đĩa đệm

Các loại thuốc điều trị thoát vị đĩa đệm thường dùng đó là: 

• Thuốc giảm đau: Acetaminophen, Naproxen,... 
• Thuốc giảm đau, chống viêm: Celecoxib, methylprednisolone, diclofenac,... 
• Thuốc giãn cơ: Mephenesin, eperisone,... 
• Tiêm ngoài màng cứng cột sống corticosteroid. 
• Thuốc chống thoái hóa tác dụng chậm: Glucosamine, omega-3,... 
• Vitamin và khoáng chất: Vitamin B1, B6, B12, K2,... 

Phẫu thuật

Mổ thoát vị đĩa đệm thường áp dụng khi: 

• Dùng thuốc giảm đau, kháng viêm 6-8 tuần nhưng không có hiệu quả, vẫn đau lưng dữ dội. 
• Mất kiểm soát đại tiểu tiện. 
• Teo cơ, yếu chi, có nguy cơ liệt.  

Dùng thuốc, phẫu thuật và vật lý trị liệu là các phương pháp chữa thoát vị đĩa đệm

Điều trị dự phòng thoát vị đĩa đệm tại nhà

Bên cạnh các biện pháp trên, bạn cũng có thể áp dụng một số phương pháp chữa thoát vị đĩa đệm tại nhà sau: 

• Sử dụng bài thuốc nam: Dùng các thảo dược như thiên niên kiện, lá lốt, ngải cứu, cỏ xước,... rửa sạch rồi sắc lấy nước uống hàng ngày giúp giảm đau do thoát vị đĩa đệm rất tốt. 
• Xoa bóp: Người thực hiện úp bàn tay xuống lưng, vuốt dọc cột sống lưng từ trên xuống dưới. Tiếp đó, dùng phần gốc bàn tay, xoa bóp day theo chiều kim đồng hồ từ trên xuống vùng thắt lưng, hông và ngược lại. Thực hiện hàng ngày sẽ giảm đau thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng hiệu quả. 
• Sử dụng sản phẩm thiên nhiên: Bên cạnh các biện pháp nêu trên, hiện nay nhiều người tin tưởng lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên có thành phần chính là dầu vẹm xanh. Dầu vẹm xanh đã được thực hiện nghiên cứu tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ cho thây tác dụng tốt trong việc cải thiện triệu chứng đau do viêm khớp, thoái hóa khớp và cung cấp nhiều chất dinh dưỡng cho sụn khớp. Cùng với thảo dược quý thiên niên kiện, nhũ hương và nhiều vitamin khoáng chất cần thiết cho sức khỏe cột sống. Tất cả đều góp phần giúp tăng cường sự chắc khỏe của cột sống, làm chậm quá trình thoái hóa đĩa đệm, cải thiện và phòng ngừa thoát vị đĩa đệm tiến triển nặng hơn. 

4 bài tập người bị thoát vị đĩa đệm nên áp dụng hàng ngày

Tùy thuộc vào vị trí bị thoát vị mà lựa chọn các bài tập thích hợp. Dưới đây là một số bài tập thoát vị đĩa đệm đơn giản dễ thực hiện tại nhà: 

Bài tập 1 - Bài tập thoát vị đĩa đệm cột sống cổ xoay sang hai bên 

Hai chân đứng thẳng vai, 2 tay buông xuôi, áp lòng bàn tay vào bắp đùi, chân từ từ quay đầu sang bên trái 90 độ. Giữ nguyên tư thế này khoảng 8-10 giây rồi tiếp tục trở về vị trí chính giữa. 

Tiếp tục quay đầu sang phải 90 độ, khoảng 7-10 giây rồi đưa đầu về vị trí giữa. Làm liên tục 5-7 lần mỗi bên. Sau đó ngửa cổ ra sau, mắt hướng lên trần nhà, giữ nguyên khoảng 6-8 giây. Đưa đầu trở lại vị trí chính giữa, cúi đầu xuống sao cho cằm chạm ngực, giữ 5-7 giây. Làm khoảng 5-10 lần như vậy. 

Bài tập 2 - Bài thoát vị đĩa đệm cột sống cổ quay theo vòng tròn 

Ngồi giữ cho cột sống thẳng, ngửa cổ sao cho tầm nhìn hướng lên trần nhà. Quay cổ một vòng tròn thật chậm, 3 lần. Sau đó quay ngược lại, 3 lần. Nên nhắm mắt khi thực hiện.

Bài tập 3 - Bài tập thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng co gối, ép lưng

Nằm ngửa, lưng thẳng, dùng 2 tay đan vào nhau ôm lấy đầu gối. Đưa đầu gối về phía trước và ép xuống bụng, thẳng lưng. Giữ khoảng 20 giây. Lặp lại tương tự với bên còn lại, mỗi bên 20 lần. 

Bài tập 4 - Bài tập thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng giúp kéo giãn cột sống

Quỳ trên sàn ở tư thế lưng thẳng, gập chân lại với nhau và ngồi lên gót chân. Đưa hai tay thẳng ra phía trước, gập sát thân mình xuống sàn, vươn thẳng tay qua đầu, trán chạm sàn, hít thở đều, giữ trong 15 - 30 giây. Sau đó thả lỏng, nâng người lên từ từ và trở về tư thế ban đầu. Lặp lại động tác 3 - 5 lần.

Các bài tập giúp hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm

Hướng dẫn cách phòng ngừa thoát vị đĩa đệm sớm 

Để phòng ngừa thoát vị đĩa đệm hiệu quả, người bệnh cần thực hiện một số biện pháp sau: 

Tập thể dục hàng ngày

Rất nhiều người thắc mắc người bị thoát vị đĩa đệm nên tập thể dục như thế nào? Có nên đi bộ hay không?... Theo các chuyên gia, người bị thoát vị đã đệm nên lựa chọn các môn thể thao nhẹ nhàng, hạn chế các động tác ảnh hưởng xấu đến cột sống. 

Một số môn thể thao người bị thoát vị đĩa đệm nên áp dụng đó là: Thái cực quyền, bơi lội, yoga, đi bộ… Người bị thoát vị đĩa đệm nên tập thể dục thể thao thường xuyên là cách giúp cột sống chắc khỏe, dẻo dai, linh hoạt, phòng ngừa thoát vị đĩa đệm xảy ra ở người trẻ.

Chế độ ăn uống khoa học, hợp lý

Bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết cho cột sống như canxi, vitamin D3, vitamin K2, B1, B2, glucosamine, omega-3, chondroitin,... giúp cột sống chắc khỏe, phòng ngừa thoái hóa đĩa đệm, thoát vị đĩa đệm. 

Người bị thoát vị đĩa đệm nên ăn nhiều thực phẩm chứa omega-3

Thay đổi lối sống lành mạnh

Bạn cần thực hiện thay đổi lối sống lành mạnh hơn để giúp phòng ngừa và hỗ trợ thoát vị đĩa đệm tốt hơn. Cụ thể:

• Kiểm soát trọng lượng cơ thể luôn ở mức hợp lý, tránh tạo áp lực cho cột sống. 
• Luôn giữ tư thế đúng trong mọi hoạt động sinh hoạt, chơi thể thao, lao động. Với những người phải ngồi nhiều, cứ sau khoảng 60 phút thì đứng dậy, đi lại, tập vài động tác đơn giản. Không ngồi, đứng quá lâu tại 1 vị trí. 
• Không mang vác, nâng vật quá sức, sai tư thế. 
• Không hút thuốc, hạn chế rượu bia.
• Nên định kỳ thăm khám sức khỏe 6 tháng/lần. 
• Sử dụng sản phẩm thảo dược giúp tăng cường sức khỏe cột sống, làm chậm quá trình thoái hóa đĩa đệm, từ đó phòng ngừa thoát vị đĩa đệm hiệu quả, an toàn. 

Thoát vị đĩa đệm là căn bệnh phổ biến và có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm nếu không được xử trí sớm, đúng cách. Bởi vậy, ngay từ khi bước sang tuổi 30, chúng ta cần có biện pháp tăng cường sức khỏe cột sống, đĩa đệm để phòng ngừa thoát vị đĩa đệm và những biến chứng có thể xảy ra hiệu quả hơn. 

Nếu còn có bất kỳ thắc mắc, vấn đề nào cần giải đáp liên quan đến bệnh thoát vị đĩa đệm, vui lòng liên hệ số 024. 38461530 hoặc 028. 62647169 được hỗ trợ.

Nguồn 

https://www.aans.org/en/Patients/Neurosurgical-Conditions-and-Treatments/Herniated-Disc

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/herniated-disk/symptoms-causes/syc-20354095

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441822/